Числительные
Основная группа числительных — количественные числительные. Они отвечают на вопрос миçĕ? «сколько?»:
пĕрре — 1 | | вуннă — 10 |
иккĕ — 2 | | çирĕм — 20 |
виççĕ — 3 | | вăтăр — 30 |
тăваттă — 4 | | хĕрĕх — 40 |
пиллĕк — 5 | | аллă — 50 |
улттă — 6 | | утмăл — 60 |
çиччĕ — 7 | | çитмĕл — 70 |
саккăр — 8 | | сакăрвуннă — 80 |
тăххăр — 9 | | тăхăрвуннă — 90 |
Çĕр — 100,
пин — 1000,
мĕльюн (или
миллион).
Названия числительных с двойным согласными (1—10, 50, 80 и 90) имеют краткие формы:
пĕр, ик(ĕ), виç(ĕ), тăват(ă), пилĕк, улт(ă), çич(ĕ), сакăр, тăхăр, вун(ă), ал(ă), сакăрвун(ă), тăхăрвун(ă).
Только в краткой форме встречается название числа 11 — вунпĕр.
Образование и употребление числительных в речи
Полная форма количественного числительного обозначает отвлеченное число, а краткая — указывает на количество чего-то конкретного (она и следующее за ней слово представляют собой как бы единое целое):
икçĕр — двести, букв. «две сотни»,
виççĕр — триста...;
икĕ пин — две тысячи,
виçĕ пин — три тысячи...;
тăват(ă) кĕтес — 4 угла;
пилĕк çул — 5 лет;
ултă кун — 6 дней.
Краткая форма числительного, указывающего десятки —
вун, ал, сакăрвун, тăхăрвун — употребляется и перед названием единиц:
вуниккĕ (12), вунвиççĕ (13), вунтăваттă (14)...
ал пĕрре (51), ал иккĕ (52)...
При назывании числа больше тысячи к слову пин «тысяча» добавляют частицу те, а после слова миллион вставляется частица та:
1995 — пин
те тăхăрçĕр тăхăрвун пиллĕк;
10.500.000 рублей — вунă миллион
та пилĕкçĕр пин тенкĕ;
13.250.900 — вунвиçĕ миллион
та икçĕр алă пин
те тăхăрçĕр.
З а п о м н и т е а)
по два (по две) —
икшер;
по четыре —
тăватшар;
б) трое (втроем) —
виççĕн; четверо (вчетвером)
тăваттăн;
в) половина —
çур(ă); четверть —
чĕрĕк.
Порядковые числительные
Порядковые числительные образуются от слов, обозначающих отвлеченные числа (т. е. от полных форм количественных числительных), с помощью аффикса
-мĕш и отвечают на вопросы
миçемĕш? «какой (по счету)?» или
хăш? «который?»:
пĕрремĕш — первый;
иккĕмĕш — второй;
1995 год — пин те тăхăрçĕр тăхăрвун пиллĕкмĕш çул;
в 1977 году — пин те тăхăрçĕр çитмĕл çиччĕмĕш çулта;
в 1980 году — пин те тăхăрçĕр сакăрвуннăмĕш çулта.
Диалог
— Эсир миçе çулта? (Сколько вам лет?)
— Эпĕ 18 (вунсакăр) çулта.
— Эсир миçемĕш çулта çуралнă? (çуралнă — родился, родилась)
— Эпĕ 1976-мĕш çулта çуралнă.
— Эсир хăш курсра вĕренетĕр?
— Эпĕ пĕрремĕш курсра вĕренетĕп.
— Сирĕн тата («еще») миçе çул вĕренмелле?
— Манăн тата тăватă çул вĕренмелле